Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Nazi Almanyası’nın göz bebeğiydi, çağının en uygun hava gemisiydi. Gelmiş geçmiş en büyük zeplin olarak ünlenen LZ 129 Hindenburg, sık sık karşılaştırıldığı RMS Titanic gemisi üzere 20’nci yüzyılın en kıymetli simgelerinden biriydi. Titanic’in batmasından 12 yıl sonra imaline karar verilen Hindenburg’un inşaatı için ise lakin 1931 yılında başlanabildi. İsmini 1925-1934 yılları ortasında Almanya Cumhurbaşkanlığı olan Mareşal Paul von Hindenburg’dan alan zeplin, 1936 tarihinde yaptığı test uçuşlarından kısa bir müddet sonra havacılık tarihinin en büyük felaketlerinden birinde başrol oynadı.
‘ÇAĞININ EN DÜZGÜN HAVA GEMİSİ’YDİ
İlk ticari uçuşunu 31 Mart 1936’da gerçekleştiren Hindenburg, birkaç uçuş içinde motor sorunları yaşamaya başlayınca uzmanlar tarafından bakıma alındı ve motorları değiştirildi. Kuzey ve Güney Amerika’ya 17 sefer gerçekleştiren zeplin, 245 metre uzunluğunda ve 41.2 metre çapındaydı. ‘Çağının en uygun hava gemisi’ olarak kısa vakitte ünlenen Hindenburg, tıpkı Titanic gemisi üzere gösterişiyle herkesi büyülüyordu.
Kaldırma gazı olarak helyum kullanarak 40 yolcu ve 50 mürettebat taşımak üzere tasarlanan zeplinin geleceği, o devir helyum kaynaklarını elinde bulunduran ABD’nin Nazi Almanyası’na satış yapmayı reddetmesi üzerine tehlikeye girdi. Helyum yerine hidrojen gazı tercih edilmesi gündeme geldi ve itirazlara karşın bu seçenek uygulamaya geçirildi. Hidrojen gazı tercihiyle birlikte yolcu sayısı 40’tan 72’ye çıktı. Lakin helyum yerine hidrojen gazının tercih edilmesi beraberinde büyük bir felakete yol açacaktı.
SANİYE SANİYE GÖRÜNTÜLENDİ
Takvimler 6 Mayıs 1937’yi gösterdiğinde Almanya’nın Frankfurt kentinden ABD’nin New Jersey eyaletine uçan zeplin için işler aslında her şey yolunda gitmişti. Uçuş muvaffakiyetle sona ermek üzereydi. Gök gürültülü sağanak yağış ve fırtınaya karşın uçuş esnasında pilotların fark ettiği önemli bir sorun yoktu. Hindenburg’a 19.00’da iniş için müsaade verilmişti. Lakin tam da bu noktada bir şeyler zıt gitti ve Hindenburg yalnızca 37 saniye içinde düştü. Dönemin en görkemli hava aracı olan Hindenburg, New Jersey’deki Lakehurst, endişe dolu bakışlar eşliğinde donanma hava üssünde yere çakılmıştı. Gerçekleşen kaza saniye saniye görüntülenmiş, çekilen fotoğraflar 20’nci yüzyılın en büyük felaketlerinden birini günümüze kadar taşımayı başarmıştı. Görünüm vahimdi. Pekala kazaya sebep olan şey neydi?
YANARAK CAN VERDİLER
Hava gemisi, o gün olumsuz hava şartlarında uçuyordu. Fırtına ve gök gürültülü yağış yüzünden birkaç ani hareket yapmak zorunda kalan zeplinde aslında sanılanın bilakis önemli bir sorun vardı. Yaptığı ani hareketler bir uçak için büyük risk taşımazken zeplin üzere büyük bir hava gemisi için hayati değerdeydi. Hareketler yüzünden iskeletten kopan kimi kesimler rüzgârın da tesiriyle savruldu ve geminin havada durmasını sağlayan hidrojen çuvallarından birini deldi. İniş sırasında oluşan statik elektrik ve çıkan kıvılcımların hidrojenle buluşması ise Hindenburg’un alev alev yanmasına sebep oldu. Toplam 36 kişi yalnızca 37 saniye içinde hayatlarını feci biçimde kaybetti.
Yaşanan felaketin nedeni olarak bugüne kadar diğer tezler da ortaya atıldı lakin hiçbiri iniş sırasında oluşan elektrostatik deşarj teorisi kadar kabul görmedi. Bu teoriler ortasında yıldırım çarpması, motor sıkıntıları ve sabotaj da vardı. Bilhassa o periyot Komünizm ve Nazi terslerinin Hindenburg’u sabote ettiğine inanılsa da bu teori hiçbir vakit kanıtlanamadı.
ŞANS YAPITI SIRILSIKLAM KALDI
Hayatını kaybedenler kadar mucizevi bir biçimde hayatta kalan yolcu ve mürettebatlar da kısa vakitte basının ilgi odağı oldu. Bu isimler ortasındaki en dikkat alımlı isim ise hiç kuşkusuz o periyot 14 yaşında olan Werner Franz’dı. Babası hastalanınca annesi ve erkek kardeşine dayanak olmak için genç yaşında çalışmak zorunda kalan Franz, aylarca iş aradıktan sonra kabin vazifelisi olarak Hindenburg’da çalışmaya başladı.
Hindenburg sallanmaya başladığı esnada elindeki kahve fincanı üzerine dökülmüştü. Panikleyen Franz, zeplinin art tarafına baktığında devasa bir alev topu gördü. Süratlice ön tarafa gerçek koşmaya başlayan Franz, baht yapıtı yakınındaki su tankının delinmesi sonucunda bir anda başından aşağıya su içinde kaldı. Sırılsıklam ıslanan Franz soğuk suyun tesiriyle kendine geldi ve gücünü topladı. Daha da değerlisi ise kıyafetlerinin ıslak olmasından dolayı zeplindeki yangından ziyan görmeden kurtuldu.
Pistle ortasında 6 metre kaldığında kendisini Hindenburg’un yanan gövdesinden aşağıya atan Franz, yere düşer düşmez süratlice olay yerinden uzaklaştı. Kazadan sonraki gün ise zeplinin enkazına müsaade alarak girdi ve büyükbabasının hayatını kaybetmeden evvel kendisine armağan saati dakikalarca aradıktan sonra bulup koluna taktı. Zeplinin küle dönmüş iskeleti ortasında bulduğu saat sapasağlamdı. Yaşadığı bu olay ona, yaşamak için hâlâ vakti olduğunu düşündürdü.
ONUN İSMİ DA WERNER’Dİ
Hava gemisinin hayatta kalan en genç yolcusu ise şimdi 8 yaşındaydı. Tıpkı en genç mürettebat üzere en genç yolcunun da ismi Werner’di. Minik Werner Doehner, zepline babası Hermann, annesi Matilde, ablası Irene ve ağabeyi Walter ile birlikte binmişti. Atlantik Okyanusu’nu zeplinle geçme fikri aileyi heyecanlandırsa da bilhassa anneleri Matilde Doehner bu fikre hiç de sıcak bakmıyor ve başlarına makus bir şey gelme ihtimalinden dolayı büyük bir tasa duyuyordu. Yaşanan felaket esnasında anne Matilde Doehner, yangından korumak istediği çocuklarını zeplinin gövdesindeki bir boşluktan aşağıya yanlışsız attı. Minik erkek kardeşler Walter ve Werner hayatta kalmayı başardı. Matilde Doehner’in büyük çocuğu olan Irene isimli kız çocuğu ise babası Hermann Doehner’i aramaya çalışıyordu. Zeplinden atlamayı kabul etmeyip babasını aramaya çalışan küçük kız tıpkı babası üzere hayatını kaybetti. Annelerinin kelamını dinleyip zeplinden atlayan iki erkek çocuk ve Matilde Doehner bedenindeki yanıklara karşın bir mühlet hastanede tedavi gördükten sonra güzelleşti. Babasını aramaya çalışan ve alevlerin içinde kalan Irene Doehner ile babası Hermann Doehner ise feci formda yanarak can verdi.
Gemilerle bir hafta süren Transatlantik seyahatleri zeplin ile sırf üç gün sürüyordu. Hindenburg felaketinden sonra zeplinlere ilgi büyük oranda azaldı, 1950’lere gelindiğinde yeni yolcu uçaklarının geliştirilmesiyle birlikte üretimden kaldırıldı. Hava durumundan epeyce fazla etkilenen zeplinler hem daha az taşıma kapasitesine sahiptiler hem de uçaklara nazaran epeyce yavaşlardı. Hindenburg felaketi havacılık tarihinde bir dönüm noktası oldu. Bu felaketle birlikte çağdaş havacılığa geçiş hızlandı ve artık günümüzde de kullanılan yolcu uçakları tercih edilmeye başlandı. Hayatta kalan iki Werner’dan Werner Franz yıllar içinde buz pateni koçluğu yaparken, Werner Doehner ise elektrik mühendisi oldu. Werner Franz 13 Ağustos 2014’te, uçaktan sağ kurtulup ömrünü yitiren son kişi olduğu düşünülen Werner Doehner ise 8 Kasım 2019’da hayatını yitirdi.